In Amsterdam gaat afval van groente en fruit gewoon de grijze zak in. Waarom? Omdat we op elkaar gestapeld wonen en er in onze kleine huisjes geen ruimte is voor kliko’s. Doodzonde natuurlijk, want van al dat wortelloof, koffieprut en notendoppen kan je prima compost maken. Het initiatief Afval naar Oogst faciliteert Amsterdammers bij het verantwoord verwerken van hun groente- en fruitafval met als bonus: hun eigen compost!
Compost: we kunnen het zelf maken!
Wanneer we samen het GWL-terrein in de Staatsliedenbuurt op fietsen, loodst Jeannette de Korte, vrijwilliger bij Afval naar Oogst me eerst richting haar moestuin. Het is er een van de vijfentachtig die de duurzame wijk rijk is. Het stukje grond ligt er een beetje sneu bij. ‘Tsja, je moet dit eigenlijk in de zomer zien als alles groeit en bloeit. In de winter is het niet veel.’ Het is door dit tuintje dat ze in aanraking kwam met het composteringsproject Afval naar Oogst. ‘Ik vond het geweldig en heb me meteen aangemeld als compostino (zoals de vrijwilligers genoemd worden). In Amsterdam komt vijfendertig procent van het afval van groente en fruit. Omdat we hier geen kliko’s hebben, gaat alles in de grijze zak. En ondertussen laten we veengrond in Polen en Tsjechië afgraven voor onze compost. Dat is toch van de zotte als we het zelf kunnen maken!’
Afval omzetten tot compost
Afval naar Oogst is een initiatief van De Gezonde Stad en Stichting Onschatbare waarde in samenwerking met alle deelnemende locaties. Op het moment van schrijven tellen we elf plekken in de stad waaronder een bij het Tropenmuseum en het Wachterliedplantsoen. De missie is simpel en helder: samen met zoveel mogelijk mensen groente- en fruitresten omzetten tot vruchtbare compost. Deze compost kunnen de deelnemers oftewel donateurs gebruiken om hun tuinen te voeden. Per locatie kunnen zo’n honderd gezinnen meedoen. De drieënveertig die nu op het GWL-terrein doneren, hebben zowat allemaal een tuintje op het terrein, maar dat is zeker geen vereiste. Iedereen die graag wil dat zijn of haar groente- en fruitafval terug gaat in de natuurlijke kringloop, mag meedoen. Ook al woon je niet in de buurt.
Draaien maar!
Terwijl we onze fietsen tegenover het beheerderhuisje van het terrein zetten, prijkt op de achtergrond de grote, witte watertoren. Deze herinnert aan de tijd dat de locatie het domein was van de Gemeente Waterleidingen. Voorlopig is de toren zijn plekje zeker, gezien hij sinds kort bestempeld is als Rijksmonument. Pal naast het beheerderhuisje staan de sterren die de grootste klus gaan klaren: de tumblers. In deze metalen trommels, elk voorzien van twee compartimenten, wordt het afval in eerste instantie gedeponeerd. Het voordeel van een tumbler ten opzichte van een gewone compostbak is dat door het draaien van de trommel het afval gemengd wordt, er door de gaatjes aan de zijkant zuurstof naar binnen wordt gezogen en dat de warmte die ontstaat tijdens het composteringsproces niet kan ontsnappen. De ideale temperatuur is op enig moment vijfenzestig graden. Een van de taken van de compostino’s is bijvoorbeeld het meten en noteren van de temperatuur.
42 kilo
Omdat ik niet alleen een stukje wil schrijven, maar zelf graag vaste donateur wil worden, heb ik in aanloop naar vandaag wat afval opgespaard. Gezien ik nog geen luchtdoorlatend vuilnisbakje had voor op mijn balkon (die krijg je als je begint) heb ik wat droog spul in de vorm van walnotendoppen bewaard en meegenomen. Jeannette opent het nummerslot van een bruin kastje (als donateur krijg je hier de code van) en tilt het deksel omhoog. Er verschijnt een weegschaal en een lijst. De bedoeling is dat ik mijn afval ga wegen en het gewicht, de datum en mijn naam noteer op de lijst *. Het wegen is vooral belangrijk voor de gemeente die het project financiert. Zo weten ze hoeveel er gedoneerd wordt en kan het project wellicht op nog meer plekken gerealiseerd worden. Volgens Jeannette is er in de eerste vier weken tweeënveertig kilo afval in het eerste compartiment verzameld.
Dit wel, dat niet
Zoals gezegd is het project bedoeld voor groente- en fruitafval. Tuinafval hoort daar dus niet bij. Jeannette: ‘De tumblers zijn niet groot genoeg voor takken, bladeren en weet-ik-wat-nog meer. Verder willen we de compost ook vrij houden van allerlei ongewenste zaden. Het tuinafval dat de mensen hebben, kunnen ze kwijt op een daarvoor bestemde plek op de Isaac Googelweg. Verder zijn er nog een aantal dingen die niet de tumbler in mogen zoals bijvoorbeeld gekookte groente of fruit, aardappelschillen en vlees of vis. Bij aanmelding krijg je een duidelijke lijst van wat er wel en niet in mag. Waar wel meer in mag is in de container voor bokashi (een fermenteringsproces) die naast de tumbler staat. Fijn is dat ook alles nog eens terug te lezen is op een lijst boven de weegschaal. Dit geldt ook voor de alle stappen die als donateur van je gevraagd worden voor je de tumbler weer afsluit.
Bruin materiaal
Omdat het eerste compartiment vol en afgesloten is (voor de duidelijkheid hangt er een zwart slot aan), moeten mijn doppen in het tweede gedeelte dat voorzien is van een oranje slot wat zeggen wil dat het in gebruik is. Wanneer je afval in de tumbler gooit, moet je er een zelfde volume aan bruin materiaal ingooien. Hiermee wordt droog organisch spul bedoeld zoals bladeren, bruin papier of houtsnippers. Onder de tumbler staat een afgesloten bak met droge bladeren waar je uit mag pakken. Omdat mensen er de laatste tijd teveel bladeren hebben ingegooid (en doppen natuurlijk ook droog zijn), hoeft het nu even niet. Wanneer we het compartiment gesloten hebben en de cijfers van het slot goed gehusseld zijn, is het tijd om een van de handvatten te pakken en de tumbler een zwengel te geven. Een stuk of drie rondjes is volgens Jeannette voldoende. Hierna ben je als donateur klaar! Het composteren zelf heeft echter nog iets meer voeten in de aarde.
Gratis compost
Want wanneer een compartiment is afgesloten, blijft het nog vier weken dicht. Op deze manier kan het afval even goed een tijdje ‘doorsudderen’. Is de maand voorbij dan wordt het compartiment geleegd en wordt de inhoud overgeheveld naar een van de drie open compostbakken die een eind verderop naast de speeltuin staan. Na ongeveer een half jaar is de compost klaar voor consumptie. ‘De bedoeling is dat de donateurs op een bepaalde dag worden uitgenodigd om een hoeveelheid op te komen halen voor hun tuinen of balkons, maar hoeveel dat zal zijn, weten we nog niet. Dat ligt aan de hoeveelheid donateurs en de hoeveelheid compost die er zal zijn.’ Maar wat de opbrengst ook is: het belangrijkste is dat het organische afval in Amsterdam op een verantwoorde manier verwerkt wordt. Oftewel: van afval naar oogst!
* (Alle data worden anoniem doorgegeven aan de gemeente
Ook donateur worden? Kijk op