Sinds september 2017 staat op de Zuidas in Amsterdam een van de meest duurzame gebouwen van Nederland. Erin zit Circl, een hotspot waar vergaderd kan worden, gegeten en geborreld. Toen ik hoorde wie de eigenaar was, was ik enigszins verrast. ABN Amro associeerde ikzelf namelijk nooit echt met duurzaamheid. Toch wil Dé Bank naar eigen zeggen graag bijdragen aan een betere wereld en hebben ze circulariteit vandaar hoog in het vaandel staan. Eerlijk is eerlijk: met Circl tonen ze zich van hun beste kant!
Stukje gevelsteen
Het idee voor de duurzame hotspot van ABN Amro, begon met een stukje gevelsteen afkomstig van het Fortis gebouw aan het Amsterdamse Rokin. Tijdens de crisis moest het pand van de bank, onderdeel van de ABN Amro Group, namelijk verkocht worden. Helaas had de nieuwe eigenaar geen trek in een uit rood/bruin natuursteen opgetrokken pronkgevel. Het ding moest dus tegen de vlakte. Dit vormde niet alleen een hels karwei, maar ook een enorme kostenpost. Doodzonde van het geld en ook van de gevel die na nog geen dertig jaar dienst te hebben gedaan, langzaam, doch rücksichtslos met betonscharen finaal tot aan de grond toe af werd gebroken. De dure brokken steen die zo zorgvuldig in een Italiaanse steengroeve waren uitgezocht, werden nu linea recta naar de storthoop gebracht. Eén stukje werd echter bewaard. Toen er plannen gemaakt werden voor een nieuw gebouw op de Zuidas als extensie van de nog bestaande vergaderruimtes, kwam dit stukje steen symbool te staan voor hoe het absoluut níet meer moest. Het moest anders. Compleet anders!
Hoesjes over de werkschoenen
Met anders bedoelde Dé Bank duurzaam en circulair. Zo wilden ze niet alleen dat er gewerkt zou worden met tweedehands materialen en grondstoffen die voor weinig CO2-uitstoot zorgden, maar wilden ze ook demontabele constructies. Op deze manier konden bouwmaterialen -wanneer het gebouw in de toekomst ooit werd afgebroken- hergebruikt worden. Hoewel bouwbedrijf BAM bij het aannemen van de klus nog een groentje was op het gebied van circulair bouwen, ging het samen met de bank toch de uitdaging aan. Voor de aannemer zal het ongetwijfeld even uitzoeken en wennen geweest zijn. Zo bestaat er in ons land bijvoorbeeld geen overzichtelijk tweedehands circuit voor bouwmaterialen. Ook de werkmannen moesten het anders doen dan dat ze gewend waren. Als er een houten wandje geplaatst werd, mocht er bijvoorbeeld absolúút niks op geschreven worden (want er kwam geen verf of bedekking overheen) en op de werkvloer moesten ze altijd hoesjes over hun schoenen dragen: vloerbedekking kwam er immers ook niet. Een van de pijlers in de circulaire bouw: materiaal dat niet persé nodig is, wordt het liefst ook niet gebruikt.
16.000 spijkerbroeken
Wat er dan wél gebruikt is? Hoewel beton zeker geen duurzaam materiaal is, bestaat de benedenverdieping uit een grote, ‘betonnen bak’. Dit was nog een overblijfsel van een vorig plan waarvan de uitvoering destijds halverwege gestaakt werd. Omdat duurzaam bouwen ook een kwestie is van werken met wat er is, werd besloten om de bak te behouden en van daaruit verder te bouwen. Het vele hout dat in het gebouw aangebracht werd, is van lariks, het meest duurzame naaldhout van Europa. De houten vloeren zijn niet van nieuw hout, maar gesloopt uit voetbalkantines. Ook de grote kozijnen beneden in de kelder zijn ‘krijgertjes,’ ze werden meegenomen uit het oude Philips kantoor in Hilversum. De herkomst van de (duidelijk zichtbare) geluidsisolatie is nog opmerkelijker. De vilten platen zijn namelijk gemaakt van 16.000 spijkerbroeken en bedrijfskleding van ABN Amro en KLM*. Verder doen diverse blokken van oude bankkluisjes dienst als toonbank bij de coffee corners en zijn verschillende informatiebalies opgebouwd uit tombstones, doorzichtige awards van plexiglas die worden uitgereikt bij het sluiten van deals.
Koffie? Sorry…de oven staat aan.
Om het klimaat in het gebouw te kunnen beheersen, wordt gebruik gemaakt van phase changing materials (PCM). In dit geval dunne cassettes lijkend op platgeslagen koelelementen die onder de vloer of in het systeemplafond aangebracht kunnen worden. Met PCM is er sprake van een tijdelijke opslag van warmte of kou. Door warmteopname uit de omgeving smelt het materiaal – een zoutoplossing of zoutkristallen in de cassette - en wordt de omgeving gekoeld. Wanneer de temperatuur omlaag gaat, stolt het materiaal weer door warmteafgifte aan de omgeving en wordt de omgeving verwarmd. Ook in het restaurant wordt zeer zuinig met energie omgegaan. Er wordt gewerkt met een maximaal vermogen van 100 kVA. Dit betekent dat sommige apparaten zoals de oven, de inductieplaat en de koffiezetter niet allemaal tegelijk aan kunnen en dat men slim moet omgaan met het gebruik ervan. Om deze reden wordt vlees bijvoorbeeld ’s nachts gaar gemaakt zodat er overdag niet veel gebakken hoeft te worden.
Weckpotten
Het restaurant van Circl onder leiding van Rudolf Brand is overigens -net als de rest van het gebouw- voor iedereen toegankelijk. Ook de Rooftop Bar die een mooi uitkijkje geeft over…nou ja de Zuidas dus. Het eten in het restaurant is lokaal verkregen en biologisch. Groenten worden ook geweckt en gefermenteerd waardoor ze niet gekoeld hoeven te worden. De weckpotten met groente staan overigens in grote getale beneden in het restaurant en boven op de balustrade uitgestald, wat zorgt voor een spectaculair gezicht! Ook werkt het restaurant voor groenten met Instock, een organisatie die onverkochte groente ophaalt hij Albert Heijn en andere producenten. Ook met het gebruik van vlees wordt bewust omgegaan. Zo wordt er veel gebruikt van dieren wat normaal vaak wordt weggegooid en wordt er alleen gebruik gemaakt van Nederlands vee dat niet gevoerd is met Europees soja.
Zestig procent minder bouwmaterialen!
Hoewel de gemiddelde Nederlander ABN Amro misschien niet met duurzaamheid en circulariteit associeert, hebben ze met Circl in elk geval wel iets heel moois neergezet wat hopelijk als voorbeeld geldt voor meerdere bedrijven. Circulaire bouw is niet eenvoudig, maar brengt wel veel voordelen met zich mee. Zo is er voor de bouw van Circl zestig (!) procent minder bouwmateriaal gebruikt dan voor het gebouw dat daarvoor in de planning zat. Hierdoor is er ook veertig procent minder CO2-uitstoot. En uiteraard hebben we het nu nog niet over de uitstoot die bespaard wordt door het gebruik van o.a. de alternatieve klimaatbeheersing en zuinig koken. Goed gedaan ABN Amro, een prachtig project! Ga zo door met die klimaat bevorderende initiatieven en wie weet worden jullie ooit nog eens zo groen als jullie logo ;)
*Bedrijfskleding van o.a. banken en luchtvaartmaatschappijen mag niet bij kringloopwinkels of inzamelingsprojecten gedeponeerd worden, omdat mensen er anders oneigenlijk gebruik van kunnen maken. Het is wettelijk vastgesteld dat bedrijfslogo’s in het textiel van de kleding verweven moeten zitten, dus je kan ze er niet afhalen. Er zit dus niets anders op dan de kleding te downcyclen, oftewel er een minder hoogwaardig product van te maken.
